Dzień Rodzicielstwa Zastępczego – święto misji, która zmienia życie

30 maja to dzień szczególny w polskim kalendarzu – Dzień Rodzicielstwa Zastępczego. To polskie święto, ustanowione uchwałą Sejmu w 2006 roku, ma na celu rozwój i popularyzację rodzicielstwa zastępczego oraz wyrażenie uznania dla osób sprawujących pieczę zastępczą nad dziećmi. W Polsce w systemie pieczy zastępczej przebywa ponad 77 tysięcy dzieci – to około 1% wszystkich niepełnoletnich w naszym kraju.

Geneza święta i jego społeczne znaczenie

Sejm ustanowił Dzień Rodzicielstwa Zastępczego z bardzo konkretnym celem – podniesienia rangi społecznej tej szczególnej formy opieki nad dziećmi. Uchwała z 2006 roku podkreśla potrzebę poprawy losu dzieci odrzuconych i osieroconych oraz wspierania rozwoju ruchu rodzicielstwa zastępczego w Polsce.

Rodzicielstwo zastępcze to jedna z najpiękniejszych misji jaką może podjąć każdy człowiek. Przyjąć do własnej rodziny nieswoje dziecko, ofiarować mu swą miłość i troskę.

Święto ma na celu tworzenie przyjaznej atmosfery wokół rodzicielstwa zastępczego i budowanie pozytywnego wizerunku osób podejmujących się tej trudnej, ale niezwykle wartościowej misji. Dzień ten służy również jako przypomnienie społeczeństwu o dziesiątkach tysięcy dzieci czekających na pomoc i potrzebie większego zaangażowania w ich los.

System rodzicielstwa zastępczego – różnorodność form opieki

Kluczowa różnica dzieli te formy opieki. Rodzicielstwo zastępcze to tymczasowa opieka – dzieci mogą wrócić do rodziny biologicznej lub przygotować się do samodzielności. Adopcja oznacza trwałe przejęcie obowiązków rodzicielskich.

Rodziny spokrewnione to najczęściej dziadkowie lub dorosłe rodzeństwo, które przejmuje opiekę nad krewnymi dziećmi w sytuacji kryzysu rodziny biologicznej. Stanowią one trzon systemu, opiekując się większością dzieci w pieczy zastępczej.

Rodziny niezawodowe to osoby niespokrewnione z dzieckiem, które podejmują opiekę z pobudek altruistycznych. Otrzymują świadczenia na utrzymanie dziecka, ale nie pobierają stałego wynagrodzenia za swoją pracę.

Rodziny zawodowe traktują pełnienie funkcji rodziny zastępczej jako pracę zarobkową. Dzielą się na podtypy, w tym rodziny specjalistyczne dla dzieci o szczególnych potrzebach oraz pogotowia rodzinne zapewniające opiekę krótkoterminową w trybie interwencyjnym.

Skala systemu i jego wyzwania

Polski system pieczy zastępczej obejmuje 77,3 tysięcy dzieci, z czego 59,8 tysięcy przebywa w rodzinnej pieczy zastępczej, a 17,5 tysięcy w placówkach instytucjonalnych. To oznacza, że 78% dzieci znajduje się w rodzinach zastępczych lub rodzinnych domach dziecka, co odpowiada światowym trendom deinstytucjonalizacji.

Struktura wiekowa dzieci w pieczy pokazuje, że najliczniejszą grupę stanowią dzieci w wieku szkolnym 7-13 lat. Mimo starań o ograniczenie umieszczania małych dzieci w placówkach, wciąż ponad 6 tysięcy dzieci poniżej 10 roku życia przebywa w instytucjach.

System boryka się z niedoborem rodzin zastępczych, szczególnie zawodowych i wyspecjalizowanych. W ciągu ostatnich lat rozwiązało się ponad 4 tysięce rodzin zastępczych, często z powodu braku wystarczającego wsparcia systemowego.

Dopóki nie stworzymy systemu wsparcia dla rodzin zastępczych, każda kampania zachęcająca do bycia rodziną zastępczą będzie marnowaniem pieniędzy – bo kandydaci po kilku miesiącach, zderzając się z realiami, zrezygnują.

Wsparcie dla rodzin zastępczych

System zapewnia rodzinom zastępczym różnorodne formy wsparcia finansowego i organizacyjnego. Świadczenia na utrzymanie dzieci wynoszą minimum 1002 złote miesięcznie na dziecko w rodzinie spokrewnionej oraz 1517 złotych w rodzinie niezawodowej lub zawodowej.

Rodziny zawodowe otrzymują dodatkowo miesięczne wynagrodzenie za swoją pracę – minimum 4100 złotych brutto miesięcznie, a rodziny pełniące funkcję pogotowia rodzinnego 5084 złote. Na dzieci z orzeczoną niepełnosprawnością przysługuje dodatek 306 złotych miesięcznie.

Każda rodzina zastępcza powinna mieć przydzielonego koordynatora rodzinnej pieczy zastępczej, który regularnie kontaktuje się z rodziną, pomaga rozwiązywać problemy wychowawcze i kieruje na odpowiednie formy pomocy. W praktyce jednak jakość i dostępność takiego wsparcia bywa różna w poszczególnych powiatach.

Perspektywa dziecka i znaczenie więzi

Dzieci trafiające do rodzin zastępczych często niosą bagaż trudnych doświadczeń i potrzebują szczególnej troski. Zadaniem rodziny zastępczej jest stworzenie dziecku bezpiecznej przystani – zapewnienie poczucia bezpieczeństwa i stabilizacji w okresie, gdy jego własna rodzina zmaga się z kryzysem.

Kluczowe znaczenie ma poszanowanie tożsamości dziecka i utrzymywanie więzi z rodziną biologiczną, jeśli tylko jest to zgodne z jego dobrem. Rodziny zastępcze pełnią rolę pomostu, a nie bariery między dzieckiem a jego biologicznymi rodzicami.

Utrzymywanie kontaktów z rodzicami biologicznymi odbywają się najczęściej na neutralnym gruncie, pod nadzorem, gdy sąd na to pozwala. Dzięki temu dziecko może zachować swoją tożsamość i przygotować się do ewentualnego powrotu do domu.

Rola społeczności i zaangażowanie lokalne

Samorządy lokalne, szczególnie powiaty poprzez Powiatowe Centra Pomocy Rodzinie, odgrywają kluczową rolę w organizacji pieczy zastępczej. To one odpowiadają za rekrutację rodzin, ich szkolenie, wypłatę świadczeń i nadzorowanie całego systemu.

Wiele samorządów prowadzi lokalne kampanie społeczne mające zachęcić mieszkańców do pełnienia roli rodzin zastępczych. Organizowane są festyny, spotkania informacyjne, a rodziny zastępcze występują jako ambasadorzy tej idei.

Organizacje pozarządowe uzupełniają działania państwa, oferując innowacyjne programy, wsparcie psychologiczne, stypendia dla wychowanków czy kampanie społeczne. Coraz częściej obserwujemy owocną współpracę między sektorem publicznym a organizacjami pozarządowymi.

Drogi zaangażowania społecznego

Każdy może przyczynić się do wsparcia dzieci w pieczy zastępczej. Zostanie rodziną zastępczą to najdalej idące zobowiązanie, ale nie jedyne. Można zgłosić się jako rodzina zaprzyjaźniona lub pomocowa, wspierając istniejące rodziny zastępcze przez regularne kontakty z dziećmi lub czasową opiekę.

Wolontariat to kolejna forma pomocy – można pomagać dzieciom w nauce, organizować czas wolny, prowadzić warsztaty rozwijające zainteresowania. Wiele organizacji prowadzi też programy mentorskie dla wychowanków opuszczających system pieczy.

Można również wspierać finansowo lub rzeczowo organizacje działające na rzecz dzieci w pieczy, przekazywać 1,5% podatku, uczestniczyć w akcjach typu "Szlachetna Paczka" czy po prostu okazywać życzliwość lokalnym rodzinom zastępczym.

Znaczenie społeczne i przyszłość systemu

30 maja to dzień konkretnego działania. To przypomnienie, że 77 tysięcy polskich dzieci potrzebuje naszego wsparcia – czy to jako rodziny zastępcze, wolontariusze, czy życzliwi sąsiedzi. Każde z nas może być ogniwem w łańcuchu pomocy tym, którzy tego najbardziej potrzebują.

W społeczeństwie, gdzie miłość nie zna granic pochodzenia, rodziny zastępcze pokazują najpiękniejszą stronę człowieczeństwa. 30 maja świętujemy nie tylko ich poświęcenie, ale także nadzieję na lepszą przyszłość dla każdego dziecka w Polsce.