NAJWAŻNIEJSZE

• 9 czerwca 1948 – powstanie Międzynarodowej Rady Archiwów pod auspicjami UNESCO
• 2007 rok – ustanowienie Międzynarodowego Dnia Archiwów podczas XVI Kongresu w Kuala Lumpur
• 1400 członków ICA w 199 krajach – skala światowej współpracy archiwistów
• Archiwa chronią demokrację – wspierają transparentność władzy i prawa obywateli
• Innowacyjne formy edukacji – od warsztatów VR po gry planszowe oparte na autentycznych pamiętnikach
• #CyberArchives – temat 2024 roku dotyczący wyzwań sztucznej inteligencji i digitalizacji
• Kilkadziesiąt miast w Polsce – skala krajowych obchodów z dniami otwartymi i warsztatami

Międzynarodowy Dzień Archiwów: Archiwa dostępne dla każdego

9 czerwca na całym świecie obchodzony jest Międzynarodowy Dzień Archiwów – globalne święto, które regularnie organizowane jest pod hasłem promującym dostępność archiwów. W Polsce Archiwa Państwowe już od wielu lat aktywnie włączają się w wydarzenie, organizując obchody w kilkudziesięciu miastach.

Święto stało się okazją do prezentowania innowacyjnych projektów edukacyjnych, takich jak autorska gra planszowa “Jeszcze jedno lato 1914-1918”, stworzona na podstawie autentycznych pamiętników z okresu I wojny światowej.

Z jednego dnia na cały tydzień – ewolucja światowego święta

Międzynarodowy Dzień Archiwów ma swoją precyzyjną genezę. Data 9 czerwca została wybrana nieprzypadkowo – upamiętnia dzień utworzenia w 1948 roku Międzynarodowej Rady Archiwów (ICA) pod auspicjami UNESCO.

O ustanowieniu święta zadecydowano jednak dopiero podczas XVI Międzynarodowego Kongresu Archiwów w 2007 roku. Pierwsze obchody odbyły się rok później.

Popularność wydarzenia rosła systematycznie. W 2019 roku ICA podjęła decyzję o rozszerzeniu jednodniowego święta na cały tydzień, tworząc Międzynarodowy Tydzień Archiwów (IAW).

Obecnie w święcie uczestniczą dziesiątki krajów z całego świata. Sama ICA zrzesza około 1400 członków instytucjonalnych w 199 krajach i terytoriach.

2023 rok był szczególnie jubileuszowy – Międzynarodowa Rada Archiwów obchodziła 75. rocznicę swojego powstania, co znalazło odbicie w haśle #75YearsICA i specjalnych programach celebracyjnych.

Archiwa otwierają drzwi – żywa inicjatywa w całym kraju

Międzynarodowy Tydzień Archiwów to przede wszystkim konkretne działania, które przybliżają archiwa obywatelom. W Polsce wydarzenia organizowane są w kilkudziesięciu miastach, oferując program dla każdego – od badaczy lokalnej historii po całe rodziny z dziećmi.

Różnorodność form obchodów jest imponująca. Archiwa organizują pikniki archiwalne z warsztatami kartograficznymi, dni otwarte z interaktywnymi wystawami VR, noce kultury z koncertami i spektaklami muzyczno-teatralnymi. Popularne są również “odlotowe” wydarzenia tematyczne – od programów lotniczych po imprezy sportowe.

Szczególną popularnością cieszą się połączenia z lokalnymi świętami. Archiwum może połączyć swoje obchody z Dniem Dziecka, tworząc kolorową przestrzeń pełną radości i rodzinnej zabawy z warsztatami pisania gęsim piórem i pokazami konserwatorskimi.

Kluczowym elementem wszystkich obchodów są Dni Otwarte, podczas których archiwaliści otwierają swoje instytucje dla zwiedzających, pokazując jak archiwa funkcjonują na co dzień.

Dla każdego coś – różnorodność archiwów i ich odbiorców

Dni Otwarte oferują niesamowite atrakcje dostosowane do różnych zainteresowań i grup wiekowych.

Zwiedzanie magazynów archiwalnych pozwala zajrzeć do przestrzeni z aktami liczącymi kilkaset lat. Uczestnicy mogą zobaczyć unikatowe archiwalia: rękopisy królewskie, przedwojenne fotografie miast, akta cechów lokalnych, dokumenty gospodarcze i rodzinne z regionu.

Warsztaty genealogiczne uczą budowania drzewa genealogicznego online z wykorzystaniem zasobów Archiwów Państwowych. Zajęcia “Czy znasz swoich przodków?” pokazują, jak odnaleźć informacje o własnej rodzinie w dokumentach archiwalnych.

Pokazy kaligrafii historycznej prezentują sztukę pisma urzędowego, gotyckiego i zapisów cechowych. To praktyczna umiejętność przydatna każdemu, kto chce samodzielnie badać dokumenty historyczne.

Wykłady i spotkania z regionalnymi ekspertami opowiadają o badaniach genealogicznych specyficznych dla danego regionu i prezentują dokumentację zwyczajów ludowych zachowaną w archiwach.

Pokazy konserwatorskie pokazują naprawianie wilgotnych, spleśniałych kart i odtwarzanie fragmentów zniszczonych dokumentów z użyciem specjalnych materiałów.

Przykładem innowacyjnego wykorzystania materiałów archiwalnych jest gra planszowa “Jeszcze jedno lato 1914–1918”. Powstała na podstawie autentycznych pamiętników z okresu I wojny światowej i pozwala graczom wcielić się w jedną z trzech polskich rodzin z różnych zaborów, podejmując strategiczne decyzje związane z przetrwaniem w czasie wojny.

Świadkowie historii, strażnicy demokracji

Międzynarodowy Dzień Archiwów przypomina o fundamentalnej roli archiwów w demokratycznym społeczeństwie. Zgodnie z Uniwersalną Deklaracją o Archiwach z 2010 roku, zatwierdzoną przez UNESCO:

“Archiwa to wyjątkowe i niezastąpione dziedzictwo przekazywane z pokolenia na pokolenie. Otwarty dostęp do archiwów wzbogaca naszą wiedzę o społeczeństwie ludzkim, promuje demokrację, chroni prawa obywateli i podnosi jakość życia.”

Archiwa pełnią kluczową rolę jako źródła informacji wspierające przejrzyste działania administracyjne. Odgrywają zasadniczą rolę w rozwoju społeczeństw poprzez ochronę pamięci jednostek i społeczności.

Różnorodność archiwów obejmuje każdy obszar ludzkiej działalności. Wielość formatów włącza dokumenty papierowe, elektroniczne, audiowizualne i inne typy.

To sprawia, że współczesne archiwa to znacznie więcej niż tradycyjne “stare papiery”.

Wyzwania cyfrowe – archiwa w XXI wieku

Archiwa stoją przed wyzwaniami epoki cyfrowej. Temat Międzynarodowego Tygodnia Archiwów 2024 brzmiał #CyberArchives i został wybrany przez ponad 400 członków ICA.

Sektor archiwów dostosowuje się do digitalizacji i podejmuje wyzwania sztucznej inteligencji, uczenia maszynowego oraz blockchain. Rola archiwistów ewoluuje – to specjaliści od nowych technologii, którzy służą społeczeństwom poprzez wspieranie tworzenia, selekcjonowanie i udostępnianie dokumentów.

Modernizacja obejmuje wysoko wykwalifikowaną kadrę, nowe technologie oraz innowacyjne projekty informacyjne. To klucz do zapewnienia, że archiwa sprostają wyzwaniom XXI wieku.

Podsumowanie: Klucz do przyszłości

Międzynarodowy Dzień Archiwów to globalna celebracja pamięci zbiorowej i odpowiedzialności za przyszłość. Archiwa to świadkowie historii, pamięć narodów, które chronią nasze dziedzictwo po tym, jak wspomnienia wyblakną.

Hasło “Archiwa dostępne – Archiwa dla każdego” to zobowiązanie do otwarcia archiwów dla wszystkich obywateli. Jak podkreślają archiwaliści:

“Archiwa to naprawdę serce naszej pamięci i klucz do przyszłości. W archiwach kryje się nie tylko suche akta, lecz prawdziwe opowieści o minionych pokoleniach.”

Każdego roku tysiące osób odwiedza Dni Otwarte, by dotknąć autentycznej historii. To doświadczenie sprawia, że każdy odwiedzający staje się częścią globalnej sieci odkrywców pamięci zbiorowej.

Bez archiwów nie byłoby prawdziwego poczucia historii – a w erze dezinformacji ta rola staje się jeszcze bardziej kluczowa dla przyszłości demokratycznych społeczeństw.